به گزارش خبرگزاری مهر، دکتر محمدجواد دهقانی افزود: هر چند افزایش کمی علم شرط لازم برای مرجعیت علمی است، اما شرط کافی نیست. مجلات علمی اساس محتوای پایگاه های استنادی را تشکیل می دهند و این پایگاه ها مدعی نمایه سازی معتبرترین مجلات علمی دنیا هستند.

وی خاطرنشان کرد: از نگاه پایگاه های استنادی، میزان استفاده از مجلات علمی میزان اعتبار آن ها را تعیین می کند. اهمیت میزان استفاده در دنیای علم باعث شده تا پایگاه های استنادی به عنوان مرجع اندازه گیری برتری علمی در سطح بین المللی از مقبولیت ویژه ای برخوردار شوند.

دهقانی اظهار داشت: بررسی پایگاه استنادی ISI در ۲۵ سال گذشته نشان می دهد که ۴۱ درصد از کمیت علم تولید شده دنیا حتی یکبار نیز مورد استفاده قرار نگرفته اند. در همین حال مابقی کمیت تولید علم دنیا بیش از ۴۰۰ میلیون بار مورد استناد قرار گرفته اند.

وی افزود: مجلات معتبری که نتایج فعالیت های پژوهشی کشور را منتشر می کنند به دو بخش عمده شامل نشریات ملی و بین المللی تقسیم می شوند. ۹۵ درصد کمیت تولید علم کشور در حوزه علوم انسانی و اجتماعی در مجلات ملی منتشر می شود و در مقابل در حوزه فنی و مهندسی نزدیک به ۶۸ درصد کمیت تولید علم کشور در مجلات بین المللی منتشر می شود.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) گفت: در سطح بین المللی پژوهشگران حوزه فنی و مهندسی کشور بعد از پژوهشگران حوزه علوم انسانی موثرترین پژوهش های جمهوری اسلامی ایران را تولید می کنند. این مقایسه از طریق هنجاری سازی (نرمال سازی) استنادها امکان پذیر شد.

وی ادامه داد: استنادها مهمترین شاخص مرجعیت علمی در دنیای علم امروز محسوب می شوند و میزان استفاده از پژوهش انجام شده را نشان می دهند. اما مقایسه استنادها بدون هنجاری سازی، مقایسه ای اشتباه است.

دهقانی یادآور شد: تفاوت در فرهنگ استناد و همچنین تفاوت در اندازه رشته ها باعث می گردد تا آثار علمی در همه رشته ها به صورت یکسان مورد استناد قرار نگیرند. همچنین استنادها تحت تاثیر عامل زمان قرار می گیرند به این معنی که به طور متوسط آثار قدیمی تر استنادهای بیشتری نسبت به آثار جدیدتر دریافت می کنند.

وی افزود: همچنین نوع مدرک نیز بر تعداد استناد دریافتی تاثیر می گذارد. به عنوان مثال مقالات مروری نسبت به مقالات غیر مروری استنادهای بیشتری دریافت می کنند. بنابراین قبل از هر مقایسه ای در حوزه استناد نیاز به هنجاری سازی (نرمال سازی) است.

سرپرست ISC گفت: اگر حاصل استناد نرمال شده کمتر از یک باشد به آن مفهوم خواهد بود که ضعیف تر از متوسط دنیا عمل شده است و اگر حاصل بالاتر از یک باشد بیانگر آنست که برتر از متوسط بین المللی عمل شده است. متوسط استنادهای نرمال شده حوزه فنی و مهندسی کشور ۰.۹۸ است.

وی افزود: بنابراین از لحاظ کیفی پژوهشگران فنی و مهندسی کشور تقریبا در سطح متوسط بین المللی عمل می کنند که البته با در نظر گرفتن حجم نسبی کمیت تولید علم در حوزه فنی و مهندسی باید خاطر نشان کرد که بهترین پژوهش های بین المللی کشور در همین حوزه صورت می گیرد.

دهقانی گفت: بررسی تولیدات علمی جمهوری اسلامی ایران در حوزه فنی و مهندسی در دو پایگاه استنادی تامسون رویترز(ISI) و علوم جهان اسلام (ISC) تا پایان سال ۲۰۱۴ در معتبرترین مجلات ملی و بین المللی آمار دانشگاه های ایران را نشان می دهد.

وی افزود: به این ترتیب دانشگاه های تهران، صنعتی امیرکبیر، صنعتی شریف، علم و صنعت ایران، تربیت مدرس، صنعتی اصفهان، صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، شیراز و فردوسی مشهد بیشترین کمیت تولید علم ایران در حوزه فنی و مهندسی را تولید کرده اند.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) خاطرنشان کرد: ۱۴۱۱۰ مدرک از دانشگاه تهران در این دو پایگاه نمایه سازی شده است. از سایر دانشگاه ها به ترتیب ۱۲۶۱۴، ۱۱۹۵۱، ۱۰۴۶۸، ۸۵۸۲، ۵۷۴۶، ۴۶۳۴، ۴۳۴۰، ۴۲۲۲ و ۴۰۵۴ مدرک در پایگاه هایISI و ISC نمایه شده است.

دهقانی گفت: با نرمال سازی استنادها تغییراتی در فهرست ۱۰ دانشگاه برتر که بیشترین کمیت تولید علم در حوزه فنی و مهندسی کشور را تولید کرده اند ظاهر می شود. با نرمال سازی استنادها تفاوتهای رشته ای، زمانی و نوع مدرک قابل کنترل گشته و مقایسه مولفه های تولید علم امکان پذیر می شود.

وب افزودک نرمال سازی و محاسبه تعداد کل استنادهای نرمال شده برای دانشگاه های کشور نشان می دهد که دانشگاه های تهران، صنعتی امیرکبیر، صنعتی شریف، علم و صنعت ایران، تربیت مدرس، صنعتی اصفهان، تبریز، شیراز، صنعتی نوشیروانی بابل و آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران به ترتیب بیشترین تعداد استنادها را دریافت کرده اند.

رئیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری گفت: بررسی تولید علم دانشگاه های کشور از جنبه های مختلف نقاط قوت و ضعف آن ها را معین می نماید. اثربخشی کمیت تولید علم دانشگاه های کشور در حوزه فنی و مهندسی نیز با یکدیگر یکسان نیست به نحوی که برخی دانشگاه ها برتر، برخی پایین تر و برخی در سطح متوسط جهانی عمل می کنند.

وی گفت: اگر استنادهای نرمال شده را بر تعداد مدارک تولید شده تقسیم کنیم متوسط عملکرد هر دانشگاه در قیاس با متوسط جهانی رشته مشخص می شود. لازم به ذکر است که در اینجا در فرایند نرمال سازی استنادها اثر خوداستنادی حذف نشد هر چند خود استنادی لزوما به عنوان یک پدیده منفی مد نظر قرار نگرفته که می تواند بیانگر میزان تمرکز نویسنده در حوزه فعالیت های تحقیقاتی است.

دهقانی خاطر نشان کرد: دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل موثرترین تحقیقات علمی کشور در حوزه فنی و مهندسی را انجام می دهد. اثربخشی تولیدات علمی این دانشگاه دو و نیم برابر متوسط جهانی است.

وی گفت: دانشگاه یاسوج در رتبه بعدی اثربخشی تولیدات علمی قرار دارد. اثربخشی تولیدات علمی این دانشگاه ۲.۳ برابر متوسط جهانی حوزه های وابسته به فنی و مهندسی است. اثر بخشی تولیدات علمی دانشگاه مازندران در این حوزه نیز ۲.۱متوسط جهانی است بنابراین از این حیث این دانشگاه در رتبه سوم قرار می گیرد.

رئیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری افزود: دانشگاه صنعتی شیراز از  این لحاظ در جایگاه چهارم کشور قرار دارد. اثر بخشی تولیدات علمی این دانشگاه ۱.۷ است. پژوهشگران فنی و مهندسی دانشگاه خلیج فارس علمی را تولید می کنند که۱.۵ برابر متوسط جهانی استناد دریافت می کند.

وی افزود: دانشگاه های کاشان، بوعلی سینا، رازی، سمنان و تبریز به ترتیب جایگاه های بعدی کشور را کسب کرده اند. اثربخشی تولیدات علمی حوزه فنی و مهندسی در این دانشگاه ها به ترتیب بین ۱.۴  تا ۱.۲ برابر متوسط جهانی است.

دهقانی افزود: هر چند در طی سال های گذشته کمیت تولید علم بیشتر مورد تاکید قرار گرفته است، اما سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری مسیری های مهمتری شامل مرجعیت علمی، دیپلماسی علمی و اثرگذاری اقتصادی و اجتماعی علم تولید شده را نشان می دهند.

وی گفت: هم اکنون جمهوری اسلامی ایران از لحاظ کمیت علم تولید شده از جایگاه ممتازی در سطح بین الملل برخوردار است، اما برای کسب مرجعیت علم بین الملل، اثربخشی پژوهش از اهمیت فوق العاده بالاتری برخوردار است.

رئیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری تاکید کرد: یکی از تعاریف این اثربخشی میزان استنادهای دریافت شده توسط پژوهش یا به عبارت دیگر میزان استفاده از آن است. اثربخشی بالا مسیر را برای دیپلماسی علمی هموار می کند. یکی از تعاریف دیگر اثربخشی اثرگذاری اقتصادی و اجتماعی علم تولید شده است.

وی خاطرنشان کرد: هدف نهایی تولید علم همانگونه در سند سیاست های کلان علم و فناوری ذکر شده تولید ثروت و قدرت با حفظ ارزش های اسلامی است.